Stresin 4 Boyutu: Duygusal, Bilişsel, Psikolojik, Davranışsal

Stres, tehlike, endişe, korku veya önemli zorluk yaratan bir durum yaşadığımızda devreye giren fizyolojik bir tepkidir. Stres anında, organizmayı tehlikeye tepki vermeye hazırlamayı amaçlayan bir biyolojik mekanizmalar zinciri devreye girer. Vücut daha sonra hormonları (kortizol, adrenalin), reaktif davranışları (felç, uçuş, alarm) salgılar ve beynin belirli bölgelerini (amigdala, hipokampus) harekete geçirir. Bu yazıda, stres altında olduğunuzu bilmenize yardımcı olacak, kötüleşmesini ve patolojik hale gelmesini önlemek için önemli bir durum olan 4 ipucuna odaklanıyoruz.

Stres İşaretleri

Stres, en yoğun zamanımızda kendini gösterdiğinde, birden çok komplikasyona neden olabilir: depresyon, hipertansiyon, anksiyete, kardiyovasküler hastalıklar vb.bunlardan sadece birkaçı. Ancak bu komplikasyonlar daha ortaya çıkmadan önce stresin yolda olduğunu bilmek elbette çok işimize yarar.

Zorluk, stresin kişilik özelliklerine (kişinin genellikle kızgın veya sakin olmasına bağlı olarak) veya hatta geçmiş deneyimlerine ve stresli durumlar karşısında yaşadıkları deneyimlere bağlı olarak farklı şekillerde kendini göstermesidir. Stresli kişi bu nedenle öfkeli, gergin, duygusal, hiperaktif veya tersine pasif, içine kapanık, depresif ve hareketsiz hale gelebilir ve bu da stres belirtilerini ayırt etmeyi zorlaştırabilir. Bununla birlikte, stresin kendini gösterdiği ve dikkatimizi odaklamamız gereken 4 boyutu vardır:

Duygusal Boyut

Öfke Patlamaları

Sinirlilik, stresin önemli bir sonucudur: bir kişi stres anında ve psikolojik olarak endişelerinden dolayı gergin olduğunda, günlük yaşamdaki herhangi bir olayın dayanılmaz olarak deneyimlenmesi mümkündür, bu da stresli bir kişinin hassas olmasına neden olabilir. Örneğin, Nasılsın?, Günün nasıl geçti? gibi basit bir soru sorulduğu anda “ sinirli ve öfkeli bir şekilde cevap verebilir. Ortada hiçbir sebep yokken, birisinin sorduğu normal bir soruya öfkeli yanıtlar verebilir.

Sürekli Gerginlik Hissi

Kişiyi sürekli ayık tutan stres anında, vücudumuzda, herhangi bir dinlenme veya sakinlik durumunu engelleyen sürekli bir psikolojik gerilim hissedilir. Gerçekten dinlenmiş ve sakin hissetmemiz gereken bir anda veya ortamda bile örneğin, ormanda gezerken, hafif uyuklarken, arkadaşlarımızla sohbet ederken, o andan yararlanamadığımızı farkına varırsak patalojik stresin varlığından bahsedebiliriz.

Depresyon Ve Kaygı Durumları

Stres bir kişiyi gerçekten mutsuz edebilir, karanlık düşünceler, endişeler ve olumsuz düşünceler yaratabilir ve nihayetinde kaygı ve depresyon durumlarına yol açabilir. Stresin patolojik etkisi, özellikle günlük yaşamda sebep olduğu sonuçlarla açıklanabilir: Stresli kişi huzursuz ve yorgun hissettiği için, diğer insanlardan uzaklaşmaya karar verebilir, böylece izolasyonunu artırabilir, ayrıca kişi bu durumda iş yerinde daha az üretken olacaktır. Strese bağlı yorgunluk yüzünden mesleki yorgunluk da beraberinde gelecektir. 

Bilişsel Boyut

Odaklanma Zorluğu

Stres tarafından tüketilen psikolojik ve fiziksel enerji, konsantrasyonunuzu ve dikkatinizi etkileyebilir ve dolayısıyla iş hayatınızı da etkileyebilir. Bu durum, artan hata oranıyla ya da kişinin geçmişte onlar için basit bir görev olan şeyi yapmakta daha fazla güçlük çekiyormuş gibi görünmesiyle kolaylıkla fark edilebilir.

Bellek Sorunu

Stresle bağlantılı belirli hormonların aşırı üretimi (özellikle kortizol), beynin belirli bölgelerinin aşırı aktivasyon halinde olması olumsuz bir etkiye ve dolayısıyla ezberleme kalitesinde bir kayba neden olabilir. Yoğunluk ve süre açısından bir belirgin bir  fark fark ederseniz yine dikkatli olun.

Olumsuz, Kötücül, Tekrarlanan Fikirler

Sürekli zorluk ve gelecekten korkma nedeniyle karar verememe, özgüven kaybı, karamsarlık ve olumsuzluk, bir stres durumunun yerleşmekte olduğunun işaretleri olabilecek bilişsel işaretlerdir.

Psikolojik Boyutu

Uyku Düzensizliği

Stres, tehlike anında sizi uyanık tutan bir işlevdir, ancak bir taraftan da, uyku kalitesini etkileme gibi yan etkiye sahip olabilir. Vücudunuz ve zihniniz sürekli uyanıkken, kişinin kendisini strese sokan şeyleri düşünmeyi bırakması zor olabilir, bu da uykuya dalmasını önleyecek ruminasyonlara neden olabilir.

Artan Kalp Atış Hızı

Stres, sinir sisteminin otomatik organik fonksiyonları kontrol eden parçasına etki edebilir ve böylece kalp atış hızınızı artırabilir, kalp çarpıntısına neden olabilir ve hatta kaslarınızı zorlayabilir.

Beyin Yorgunluğu

Stres, büyük miktarda beyin enerjisi harcanmasına neden olur. Kişi gecenin geç saatlerinde bile zihnini dinlendirmekte zorlanır, bu da vücudun yorgunluğuna ve uyku kaybına neden olur. Nispeten geç uyanmanıza rağmen, sanki uyku saatlerinden yararlanamamışsınız gibi hala yorgun hissediyorsanız, aşırı stres sorunu ile karşı karşıyasınız anlamına geliyor.

Ağrı ve Hastalık

Aşırı stres, beyaz kan hücrelerimizdeki genlerin ekspresyonunu değiştirerek onları aşırı aktif hale getirebilir ve enfekte olursa, vücudunuzun kendini savunma yeteneğini ve iyileşme yeteneğini doğrudan etkileyen iltihaplanmaya neden olabilir. Vücudun tükenmesi ve stresin tükettiği bağışıklık sistemi, beraberinde çeşitli ağrıları da getirir.  

Davranışsal Boyut

Sinirli Davranışlar

Stres, yoğun bedensel ve psikolojik gerginlik yaratır ve gerginliği gidermeyi amaçlayan telafi edici davranışlar üretir. Stresli kişi daha sonra tırnaklarını ısırabilir, dudaklarını yiyebilir ve hatta saçını yolabilir.

Yeme Bozuklukları

Stresin yemek yeme üzerindeki etkileri çok çeşitlidir, herhangi bir şeyi yiyip atarak kendinizi rahatlatmanıza veya tam tersine mide rahatsızlığına yol açarak herhangi bir şeyi yutmayı imkansız hale getirebilirsiniz. Yeme alışkanlıklarında yoğunluğu ve / veya süresi ile belirgin bir değişiklik fark ederseniz dikkatli olun.

Bağımlılık Yapan Ürünlerin Tüketimi

Bağımlılık yapan maddeler tüketmek rahatlama yanılsaması verebilir ve stresin nedenlerini anlamak ve tedavi etmek çok daha zor olduğundan stres semptomlarını hafifletmek için (atıştırmak gibi) gidilecek çözüm haline gelebilir. Ancak bu bağımlılıkların aslında tam tersi bir etkiye sahip olduğunu unutmayın: Bir bağımlılık, yeni bir ihtiyaç eklerler, böylece hem başlangıçta sizi strese sokan hem de sigara içemeyeceğiniz için strese girersiniz.

Kaynak: https://www.psynyou.com